Η ανθρωπότητα δεν αποκλείεται να βρεθεί μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις – Από τις ευκαιρίες στο διάστημα μέχρι τους κινδύνους για την Δημοκρατία
Το μέλλον είναι πάντα απρόβλεπτο. Ωστόσο ο άνθρωπος μπορεί να κάνει εικασίες σύμφωνα πάντα με τις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο παρόν.
Ο δρ. Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, αναπληρωτής πρόεδρος της Ομάδας Στρατηγικών Προβλέψεων και Προοπτικής Διερεύνησης της ελληνικής κυβέρνησης ανέλυσε τρία σενάρια του ΟΟΣΑ για το πως θα είναι ο κόσμος στο μέλλον ο κόσμος αναλύει. Οι δρόμοι τους οποίους θα ακολουθήσει η ανθρωπότητα σίγουρα έχουν έντονη γεύση τεχνολογία. Πώς θα είναι όμως; Θα είναι διασυνδεδεμένοι ή η τεχνολογία θα εντείνει την διαφορετικότητα;
«Φανταστείτε ένα εννιάχρονο κοριτσάκι, που ετοιμάζεται να διασχίσει τον δρόμο. Στέκεται προσεκτικά στο πεζοδρόμιο, κοιτάζει δεξιά και αριστερά και αφού ελέγξει ότι ο δρόμος είναι ασφαλής, ετοιμάζεται να τον διασχίσει. Κι εκείνη ακριβώς την στιγμή, καθώς κάνει το πρώτο βήμα, πετάγεται από το πουθενά ένα… υποβρύχιο και χτυπάει το κοριτσάκι. Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα που βιώνει ο κόσμος. Οι προκλήσεις μπροστά δεν είναι απλά πολλές, είναι και απρόσμενες και απαιτούνται διαφορετικές προσεγγίσεις για να τις κατανοήσουμε»: Μεταφέροντας το γλαφυρό παράδειγμα του υποβρυχίου, ο δρ Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, αναπληρωτής πρόεδρος της Ομάδας Στρατηγικών Προβλέψεων και Προοπτικής Διερεύνησης της ελληνικής κυβέρνησης, περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τις σημαντικές προκλήσεις, που αντιμετωπίζουν ακόμα και μεγάλοι οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ, στην προσπάθειά τους να προετοιμαστούν για ένα μέλλον με πιθανά απροσδόκητα γεγονότα μεγάλου αντίκτυπου.
Η αναφορά του στον ΟΟΣΑ δεν είναι τυχαία. Το παράδειγμα του υποβρυχίου αναφέρθηκε ακριβώς σε πρόσφατη εκδήλωση της Μονάδας Στρατηγικής Προοπτικής Διερεύνησης του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), με την ευκαιρία των 60 του χρόνων, σε μια από τις τελευταίες παρουσίες του Άνχελ Γκουρία ως προέδρου του.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, η Μονάδα παρουσίασε έκθεσή της, στην οποία περιγράφονται τρία σενάρια για το πιθανό μέλλον της ανθρωπότητας το 2035 και αναζήτησε τις ενδεχόμενες επιπτώσεις τους στο μέλλον του Οργανισμού. «Αν ένας οργανισμός 60 ετών όπως ο ΟΟΣΑ ενδιαφέρεται για τη ανθεκτικότητά του, ποιος έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει τις προκλήσεις του μέλλοντος, που ήδη βρίσκονται μπροστά μας;» διερωτάται ο δρ Χριστοφιλόπουλος, ο οποίος συντόνισε τη συζήτηση πάνω στο ένα από τα τρία σενάρια, εκπροσωπώντας την ελληνική Μονάδα Προοπτικής Διερεύνησης στην προεδρία της κυβέρνησης.
Κάθε οργανισμός και κράτος πρέπει να προετοιμαστεί για το απροσδόκητο
«Στην πραγματικότητα», προσθέτει, «κάθε οργανισμός και κράτος πρέπει να προετοιμαστεί για το απροσδόκητο, καθώς έρχονται αντιμέτωπα με την ταχεία αλλαγή και την αβεβαιότητα. Δυστυχώς, τα κράτη που το κάνουν δεν είναι πολλά. Παρότι όλες οι κοινοτικές χώρες έχουν πλέον έναν εκπρόσωπο που ασχολείται με το foresight, μόνο ένας πολύ μικρός πυρήνας κρατών στην ΕΕ -αρχής γενομένης από τη Φινλανδία, τη Γερμανία και την Ισπανία- έχει δομημένη ομάδα προοπτικής διερεύνησης (foresight) σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης. Στο γκρουπ αυτών των χωρών προστέθηκε πρόσφατα και η Ελλάδα. Ακόμα και σε επίπεδο εταιρειών, που θα έπρεπε να είναι πιο ανήσυχες και ευέλικτες, το foresight δεν είναι αρκετά ανεπτυγμένο».
Κατά τον δρα Χριστοφιλόπουλο, απαραίτητος είναι και ο συντονισμός των κρατών για την από κοινού αντιμετώπιση των προκλήσεων του μέλλοντος. Κι αυτό διότι, σε μια περίοδο που η τεχνολογία κάνει συνεχή άλματα σε πεδία όπως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ή η Τεχνητή Νοημοσύνη και η συνθετική βιολογία, η ανθρωπότητα δεν αποκλείεται να βρεθεί μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις, οικονομικές, κοινωνικές και ηθικές, αν δεν υπάρξει συντονισμός μεταξύ των κρατών. Η χάραξη σεναρίων μπορεί ακριβώς να βοηθήσει στην καλύτερη προετοιμασία και τον απαραίτητο συντονισμό.
Τα τρία σενάρια
«Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον. Η αξία των σεναρίων έγκειται στο ότι βοηθούν να υπάρξει παραγωγικός προβληματισμός για τις πιθανές εκδοχές του μέλλοντος μέσα σε μια κυβέρνηση ή έναν οργανισμό ή μια επιχείρηση» εξηγεί ο δρ Χριστοφιλόπουλος και προσθέτει πως στα τρία σενάρια του ΟΟΣΑ περιλαμβάνονται αναδυόμενες αλλαγές και τάσεις, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον κόσμο με απρόβλεπτους τρόπους τα επόμενα 15 χρόνια.
Το πρώτο σενάριο (Multitrack World, Κόσμος πολλών Τροχιών) για το 2035 περιγράφει έναν πιθανό κόσμο, όπου η ανθρωπότητα έχει διαμορφωθεί σε πολλούς ξεχωριστούς, και σε μεγάλο βαθμό παράλληλους σχηματισμούς/ομάδες (clusters), καθένας εκ των οποίων λειτουργεί μέσα στο δικό του ψηφιακό οικοσύστημα, με τις δικές του υποδομές. Γιατί συνέβη αυτό; Η επιθυμία των κρατών -και των πληθυσμών τους- να διατηρήσουν την αυτονομία τους, να προστατευτούν από εξωτερικές παρεμβάσεις και να προωθήσουν τις τοπικές οικονομίες, ήταν αυτή που οδήγησε στον σχηματισμό των διαφορετικών αυτών υποδομών μεταξύ των clusters. Υποδομών ολοένα και πιο ασύμβατων με εκείνες που διαθέτουν τα άλλα clusters είτε αυτές αφορούν hardware είτε λογισμικό είτε υπηρεσίες. «Αυτό το σενάριο δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με το πώς ο ΟΟΣΑ θα μπορούσε να λειτουργήσει καλύτερα σαν γέφυρα μεταξύ ανταγωνιστικών οντοτήτων και πώς θα μπορούσε να προωθήσει καθολικές παγκόσμιες αρχές, σε ένα πλαίσιο δυνητικά αποκλινουσών αξιών και ορισμών της ευημερίας» επισημαίνει ο δρ Χριστοφιλόπουλος.
