Οι μαγκούρες ή αλλιώς κατσούνες που κρατούν οι Κρητικοί, κυρίως βοσκοί και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας σε χωριά του νησιού, φτιάχνονται από το σπάνιο δέντρο «αμπελιτσά» που κινδυνεύει να εξαφανιστεί, καθώς ανήκει σε ενδημικό είδος, ενώ συμβολίζει ταυτόχρονα την Κρητική υπερηφάνεια και παράδοση.
Η αμπελιτσά που είναι ένα είδος δέντρου και επιστημονικά ονομάζεται Zelkova abelicea ή Zelkova cretica, εξαπλώνεται μόνο στην Κρήτη και απαντάται κυρίως σε μέτρια με μεγάλα υψόμετρα.
Το φυτό αυτό προστατεύεται από διεθνείς συνθήκες και τη δασική νομοθεσία και βρίσκεται στο ‘’Κόκκινο’’ βιβλίο με τα προστατευόμενα είδη που απειλούνται άμεσα με εξαφάνιση.
Ηλικιωμένοι και νέοι βοσκοί Κρητικοί κρατούσαν συνεχώς μια κατσούνα για να τους βοηθά στο περπάτημα και κυρίως να ανεβαίνουν στις ορεινές περιοχές, όπου έβοσκαν τα ζώα τους. Ήταν πολύτιμο εργαλείο για την μεταφορά του σακουλιού τους, που περιείχε το καθημερινό κολατσιό και νερό. Πολύτιμες χρήσεις της κατσούνας ακόμη ήταν να καθαρίζουν οι βοσκοί με αυτήν τα μονοπάτια τους, αλλά και να εγκλωβίζουν με τη ράχη της τα ζώα τους που θέλουν να τους ξεφύγουν, ενώ σε εμπόλεμες εποχές αποτελούσε και όπλο εναντίον του εχθρού.
