Το Ατσιπόπουλο Ρεθύμνης, βρίσκεται χτισμένο σε υψόμετρο 140μ. και σε απόσταση 2 χλμ. από την πόλη του Ρεθύμνου.
Μεγάλη έκταση της περιοχής καλύπτεται από μέρος του μοναδικού δάσους ήμερης βελανιδιάς (Quercus macrolepis) της Κρήτης. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός μέσης πολιτιστικής αξίας (κατηγορία ΙΙ) (ΦΕΚΔ 728/1995) και έχει σπουδαίο βιοτεχνικό παρελθόν.
Για το παλαιότατο όνομά του υπάρχουν πολλές εικασίες π.χ. ότι προέρχεται από τους “Ατσιπά” (Ατσιπάς ή Ατσουπάς ή Ατζουπάς, που ήταν Αιθίοπες-Άραβες μαχητές που έφεραν ως φύλακες στο νησί οι Σαρακηνοί τον καιρό της Αραβοκρατίας και οι Βυζαντινοί λίγο αργότερα, εξ αυτού ονομάστηκε πιθανώς και το χωριό της Κρήτης “Ατσιπάδες”. Δηλαδή, σημειώνεται ειδικότερα, ότι οι Ατσιπουλιανοί ήταν ψηλοί, μαυριδεροί και έμοιαζαν με Χατζίπ, δηλαδή Αιθίοπες θυρωρούς, που είχαν οι Βυζαντινοί άρχοντες στα μέγαρά τους, το χωριό μεταβλήθηκε από Χατζιπόπουλο (δηλ. θυρωρό λαό), σε Ατζιπόπουλο και τέλος Ατσιπόπουλου. Άλλη εικασία συνδέει το όνομα του με το λατινικό Aci populo (“τραχύς Λαός”) εξ αιτίας της τραχύτητας των κατοίκων σε παλαιότερες εποχές, εξού και η αναφορά σε “Αψύ Χωριό” στο έργο του Παντελή Πρεβελάκη . Ο Ρεθεμνιώτης λογοτέχνης Μανώλης Ι. Κούνουπας σε σειρά δημοσιευμάτων του δίνει την παρεμφερή ερμηνεία Αcer Populus.
Άλλη εκδοχή το εξηγεί ως “αστυ-πόπουλο” που σημαίνει καστροχωριό. Πιθανά το συνθετικό “-όπουλο” δηλώνει κάτι μικρό, όπως για παράδειγμα τα χωριά Κορώνη και Κορωνόπουλο στην Ήπειρο.
Το χωριό Ατσιπόπουλο, αναφέρεται πρώτη φορά το 1182 στο Βυζαντινό έγγραφο διανομής της Κρήτης στα 12 αρχοντόπουλα. Μαζί αναφέρεται και το γειτονικό χωριό Πρινές. Και τα δύο δινόταν ως φέουδα στους εντόπιους άρχοντες Χορτάτζιδες, και αναφέρονται: “Πρινιακού και Ακτζιποπούλου έως τον Άγιον Κωνσταντίνον”.
Αναφέρει ο Δ. Αετουδάκης: «Τα σπίτια του χωριού έχουν μια ξεχωριστή ομορφιά με τα λιακωτά, τις πλακόστρωτες αυλές, τις καμαρωτές πόρτες, τα δώματα και τις ταράτσες. Πάνω σ’ αυτά θα δεις συγκεντρωμένα, τη βενετσιάνικη τέχνη, την ανατολίτικη χλυδή και την Κρητική γραμμή…Οι περισσότερες πόρτες σελ. 22 του χωριού κρατούν ακόμη από τη βενετσιάνικη εποχή, με την καμάρα καμωμένη από μεγάλες πελεκητές πέτρες, που η μια δένεται με την άλλη σε ένα στέρεο και συμμετρικό πέταλο. Στη μεσαία πέτρα της κορυφής υπάρχουν σκαλισμένοι σταυροί, για να διώχνουν τα κακά πνεύματα μακρυά από την οικογένεια και ημερομηνίες του περασμένου αιώνα, που δεν φανερώνουν όμως και το κτίσιμο του σπιτιού, αλλά την επισκευή, που εγίνετο ύστερα από κάθε καταστροφή. Στο χωριό υπάρχουν ακόμα απομεινάρια βενετσιάνικων σπιτιών που διατηρούν καθαρά και ανόθευτα το βενετσιάνικο κτίσιμο και τύπο …»
Στο Ατσιπόπουλο τελείται ακόμα και σήμερα μια εντυπωσιακή λιτανεία στο χωριό κατά την Κυριακή των Βαΐων. Η Αγία Ζώνη (κατάθεση της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου, 31 Αυγούστου), η αγία της βελανιδιάς: Το 1885 αρρώστια του δέντρου της βελανιδιάς απειλούσε να καταστρέψει τις βελανιδιές της Κρήτης. Λέγεται πως για να τιμήσουν την Αγία Ζώνη, προστάτιδα της βελανιδιάς, έχτισαν ένα ναό για χάρη της. Πιθανότατα η παράδοση αναφέρει αυτή τη χρονολογία επειδή τότε χτίστηκε ο ναός, όπως φαίνεται από την επιγραφή που σώζεται στο υπέρθυρο της βόρειας εισόδου του ναού. Η τοπική παράδοση στο Ατσιπόπουλο διασώζει πως η αρρώστια αυτή δεν ήταν τίποτα περισσότερο από τις κάμπιες που είχαν πολλαπλασιαστεί επικίνδυνα και κατέτρωγαν τα καινούργια φύλλα που βγάζουν τα δέντρα την άνοιξη. Μετά τη λιτάνευση στα δάση της βελανιδιάς η αρρώστια σταμάτησε. Η βελανιδοπαραγωγή αποτέλεσε για πολλές δεκαετίες βασικό εισόδημα των κατοίκων. Μετά τις αρχές της δεκαετίας του 1960 μειώθηκε αισθητά και στο τέλος της ίδιας δεκαετίας είχε εντελώς ατονήσει.
Το Ατσιπόπουλο εθεωρείτο από τα πιο πλούσια χωριά του Ρεθύμνου χάρη στην παραγωγή βελανιδιού. Άλλα σημαντικά προϊόντα της περιοχής ήταν τα χαρούπια (για ζωοτροφές, παραγωγή ζάχαρης στο εξωτερικό κλπ), η εξόρυξη λεπίδας (αργιλούχο χώμα για στεγανοποίηση οροφών), η παραγωγή ασβέστη (εξού και η μαντινάδα της περιοχής: “Πρινιώτες κι Ατσιπουλιανοί έχουνε μιαν ελπίδα | γ-ή τον ασβέστη σιάζουνε γ-ή βγάζουνε λεπίδα”) και η αγγειοπλαστική μικρών πήλινων οικιακών σκευών (από τους λαηνάδες, όπως λέγονταν, του Ατσιπόπουλου).
Το Ατσιπόπουλο, αποτελεί τόπο καταγωγής του ποιητή Γεωργίου Χορτάτση, , ποιητή της «Θυσίας του Αβραάμ» και της «Ερωφίλης». Οι κάτοικοι ασχολούνται σήμερα με την καλλιέργεια της ελιάς, αλλά και με την αγγειοπλαστική.
φωτογραφία https://www.facebook.com/hatsipopoulo
