Η Ιερά Μονή Βροντησίου είναι χτισμένη στους νότιους πρόποδες του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 550 μέτρων, με πανοραμική θέα προς Μεσσαρά και τα Αστερούσια Όρη. Είναι ανδρική μονή, ανήκει στην Κοινότητα Ζαρού του Δήμου Φαιστού και βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Ζαρός και Βορίζα. Ο δίκλιτος ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Αντώνιο και στην Αναψηλάφηση του Αποστόλου Θωμά. Υπήρξε Μετόχιο της Μονής Βαρσαμόνερου αλλά δεν είναι εξακριβωμένο πότε ιδρύθηκε.
Η μονή περιβάλλεται από τείχος, ενώ η αυλόθυρα καταστράφηκε το 1913. Η τελευταία ήταν από μάρμαρο και είχε ανάγλυφη την εικόνα του Χριστού με το ευαγγέλιο.
Στην εξωτερική είσοδο υπάρχει μαρμάρινη κρήνη του 15ου αιώνα, με ανάγλυφη παράσταση των Πρωτόπλαστων στον Παράδεισο, τον Παντοκράτορα και τέσσερις ακόμα μορφές, που συμβολίζουν τους ποταμούς της Εδέμ. Εξαιτίας της κρήνης αυτής, οι Τούρκοι αναφέρουν τη μονή με το όνομα Σαντριβανλί μοναστίρ.
Το καμπαναριό της μονής είναι ιταλικού ρυθμού και συγκαταλέγεται στα αρχαιότερα κωδονοστάσια στην Κρήτη. Βρίσκεται εκτός ναού και είναι στεγασμένο με τόξα. Ο ναός ήταν τοιχογραφημένος, ωστόσο ελάχιστες τοιχογραφίες διασώζονται και χρονολογούνται από το 14ο αιώνα.
Μαρτυρίες για τη μονή υπάρχουν σε γραπτά του 1400. Φαίνεται ότι μετά το 1500 η Μονή Βαρσαμόνερου άρχισε να παρακμάζει και τότε ήκμασε το Βροντίσι. Το όνομα οφείλεται στον ιδρυτή της, που ονομαζόταν Βροντίσης. Σε έγγραφο του 1323 αναφέρονται 4 ιερείς του Χάνδακα με αυτό το όνομα. Λέγεται ότι ο ζωγράφος Μιχαήλ Δαμασκηνός (16ος-17ος αιώνας) υπήρξε μοναχός στο μοναστήρι αυτό.
Έπειτα από την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους το 1645 η Μονή Αρκαδίου ερημώθηκε και οι μοναχοί της αναζήτησαν καταφύγιο στο Βροντίσι, όπως αναφέρεται και από τον Μπουνιαλή.
Εξαιτίας της θέσης του, το μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε ως επαναστατικό κέντρο κατά τις κρητικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα. Το 1866 εγκαταστάθηκε στο Βροντίσι το στρατηγείο του Κόρακα και από το σημείο αυτό κηρύχθηκε η επανάσταση στην Κεντρική και Ανατολική Κρήτη. Αργότερα σφαγιάστηκαν οι μοναχοί, κάηκαν 300 ελαιόδεντρα και τα σιτηρά και το μοναστήρι εγκαταλείφθηκε. Ο Σαδιά Αγάς από το Ζαρό μετέτρεψε τη μονή σε μαντρί για τα πρόβατά του.
Πηγή: wikipedia
